Omgaan met verlies

Wanneer je afscheid dient te nemen van iets of iemand die voor jou betekenisvol is, spreken we over rouwen. Het is een menselijke reactie op het besef dat je leven nooit meer hetzelfde zal zijn. Iedereen krijgt er wel eens mee te maken: je huisdier komt te overlijden, je verliest een job of gaat scheiden van je partner. Vanaf die verlieservaring ga je door een aantal fases om met dit verlies te kunnen omgaan. Wat deze fases precies zijn en hoe je ermee kunt omgaan leg ik uit in deze blogpost.

In het rouwproces kunnen we vijf fasen van elkaar onderscheiden die elkaar, al dan niet in die volgorde, opvolgen:

1. Ongeloof
Je eerste instinctieve reactie op het slechte nieuws is ongeloof. Dat komt omdat we informatie binnen krijgen die niet in lijn ligt met ons leven en ons verwachtingspatroon. We bevinden ons hierbij in een soort shock, waardoor ongeloof ons beschermd tegen het immense verdriet dat bij verlies komt kijken. Het rouwproces is technisch gezien dan wel begonnen, gezien het deel uitmaakt van onze reacties hierop, maar het is een fase waarbij we ons afsluiten van de realiteit.
Normaal gesproken duurt deze fase niet al te lang, aangezien er een moment komt waarop het slechte nieuws binnen sijpelt en we ons bewust worden van de realiteit. Toch kan het gebeuren dat je verder in je rouwproces terug in vervalt. Hierbij kun je het gevoel krijgen dat de persoon in kwestie er nog is of dat je het bij momenten niet kunt geloven dat hij of zij er echt niet meer is.
Als je merkt hierin vast te lopen is het belangrijk jezelf te durven confronteren met zaken die bewijzen dat er sprake is van een verlies. Op die manier wordt er telkens aan herinnert dat je wereld er nu anders uitziet en dat je deze opnieuw vorm dient te geven.

2. Verdriet
Wanneer de realiteit binnen sijpelt word je overspoeld door verdriet. Het slechte nieuws dringt dat helemaal tot je door en je voelt het verlies tot in het binnenste van je lijf. Het is de fase waarin je misschien huilt en amper kan stoppen. Het is de fase waarin je voortdurend denkt aan het verlies en depressieve gevoelens kunnen opduiken. In deze fase is het vaak moeilijk om te slapen en te eten en kan er tijdelijk sprake zijn van energie -en interesseverlies.
Ook dit is een normale fase in het rouwproces en dient te worden doorvoelt. Vind je het moeilijk om je pijn toe te laten? Zorg er dan voor dat je dagelijks tijd maakt voor jouw verlies door muziek op te leggen die je doet denken aan die persoon die je verloor, bekijk foto’s of schrijf een brief. Zie het als jouw momentje waarin je je emoties de vrije loop laat.
Heb je de neiging hierin vast te blijven zitten, waardoor je niet tot je dagelijks leven komt of het verdriet moeilijk kunt parkeren? Zorg er dan voor dat je de tijd om te rouwen afbakent: zet een timer bij het bekijken van foto’s of luisteren van muziek en zorg ervoor dat je nadien activiteiten hebt gepland die jou voldoende kunnen afleiden. Dit afbakenen in tijd en het uitvoeren van activiteiten hoeft dan geen vlucht te zijn, maar zijn ook nodig om jouw nieuwe realiteit vorm te geven.

3. Kwaadheid
Wanneer je je emoties de vrije loop laat kan het gebeuren dat je ook in contact komt met je eigen kwaadheid. Deze kwaadheid kan gericht zijn op datgeen of diegene die je verloor, op jezelf of op de situatie. Ook dit is perfect normaal: je bent namelijk iets kwijt, waardoor je hele leven er anders uitziet. Laat ook die kwaadheid toe. Doe dat door in het bos of aan zee luid te roepen, ga eens stevig gaan lopen, mep op je kussen of schrijf een kwade brief die je daarna verbrandt.
Deze activiteiten zullen ervoor zorgen dat je de energie, aangemaakt door kwaadheid, gekanaliseerd kan worden en zich niet in je vast zet. Vaak zijn we beschaamd wanneer we kwaadheid voelen ten opzichte van een overledene. Weet dan dat dit deel is van een gezond rouwproces en je hier uiting aan mag geven. Het wordt pas een probleem als je dat niet doet.
Als je merkt dat je teveel in je kwaadheid blijft hangen, ondanks je deze uit, dan is het goed om eens stil te staan bij de zaken die je wel nog hebt. Maak een lijstje van datgene waar je dankbaar voor bent, wat die persoon voor je heeft betekent en welke mooie herinneringen je aan hem of haar hebt.

4. Superioriteit
Na de rollercoaster van alle emoties die bij een rouwproces komen kijken kan het gebeuren dat je er helemaal genoeg van hebt. In deze fase vermijden we alles wat met het verlies te maken heeft door onszelf wijs te maken dat we ‘erover’ zijn. We richten ons nieuwe leven in en bannen alles wat met het verlies te maken heeft. Dit gebeurt wanneer je bijvoorbeeld beslist om je, na een bepaalde tijd van rouw, te focussen op je carrière. Je hebt de illusie dat je het verlies een plaats gaf, tot iemand je iets vraagt dat jou dwingt om stil te staan bij je verlies en alle emoties als je golf opnieuw over je heen komen.
Don’t get me wrong, het is helemaal oké om je even op je eigen leven te focussen, want dat is ook nodig. Is dit echter iets wat je maar al te goed kent, dan zou het kunnen dat je je boven het verlies plaatst. Dit is dus iets helemaal anders dan jouw verlies een plaats geven. Wanneer je je dus focust op iets anders en niet wil of kan spreken over je verlies, dan is er nog werk aan de winkel.
Herkenbaar? Probeer ook in de fase toch momentjes in te plannen om stil je staan bij diegene of datgene je verloor. Het helpt je het verlies te verwerken, terwijl je ook energie kunt spenderen aan de rest van je leven.

5. Verwerkte rouw
Dit is de laatste fase van het rouwproces en is eigenlijk een fase die niemand ooit 100 % heeft bereikt. Volledig verwerkte rouw is namelijk een utopie. Eens je een rouwproces bent begonnen zal dit een onafgewerkt proces blijven. Dit klinkt misschien deprimerend, maar dat hoeft het helemaal niet te zijn. Telkens opnieuw verval je in de verschillende fases van rouw en heb je opnieuw iets bij te leren. Je wordt er, als het ware, steeds beter in. De vijfde fase is eigenlijk een integratie van de vier voorbijgaande fasen. Het is dus niet de verwerkte rouw dat we als doel voor ogen moeten houden, maar de weg ernaar toe. Het telkens opnieuw omgaan op andere manieren met verlies is de kern van verwerking.

Veel sterkte.